شیر آلات صنعتی چیست؟
شیرآلات صنعتی ( به انگلیسی : industrial valve ) نقش مهمی را صنایع دارند و کاربردهایی نظیر قطع و وصل و کنترل جریان سیستم های تهویه، سیستم های انتقال سیال دارند.
شیرها به منظور بهینه کردن شرایط عملکرد خطوط انتقال استفاده می شوند و می توانند در بخش های بالادستی، میان دستی و پایین دستی نصب شوند.
شیرآلات صنعتی دستگاه های مکانیکی هستند که برای تنظیم جریان مایع یا گاز در یک سیستم، راه های عبور را باز، بسته یا تا حدی مسدود می کنند.
صنایع نفت و گاز زیرمجموعه ی خطوط انتقال محسوب شده و بر حسب شرایط فشاری و دمایی و عملکردی در این صنعت از شیرهای مختلفی استفاده می شود.
نوع سیال عامل مهمی در انتخاب شیر، جنس بدنه آن، جنس دیسک و نوع عملگر می باشد.

عملگر شیرآلات (actuator)
عملگر شیرآلات بر حسب کاربرد به صورت دستی یا غیر دستی است. عملگرهای دستی به صورت گیربکسی یا اهرمی می باشند که با چرخاندن ساعتگرد و یا پادساعتگرد آن شیر باز یا بسته می شود.
در بعضی از کاربردها، کنترل شیر آلات به صورت دستی ممکن نیست و یک عملگر بر روی آنها نصب می شود از جمله :

شیرآلات با سایز بزرگ که تحت فشار هیدروستاتیکی زیادی قرار دارند.
شیرآلاتی که کنترل آنها از محلی دور دست انجام می شود.
زمانی که زمان باز و بسته کردن و کنترل شیرآلات خیلی زیاد می باشد.
عملگر وسیله ای است که یک حرکت چرخشی یا خطی را ایجاد می کند و این کار را بعد از دریافت پیام از سیستم های کنترلی انجام می دهد.

انواع عملگرهای شیرآلات صنعتی
عملگر الکتریکی: به واسطه نیروی برق با عث باز و بسته و تنظیم شیرآلات می شود.
عملگر پنوماتیکی: با کمک نیرو باد و هوای فشرده گشتاور لازم برای تنظیم حالات های مختلف شیرآلات را تامین میکند.
عملگر هیدرولیکی: عملگرهای هیدرولیکی نیروی لازم برای تنظیم حالت های شیرآلات را به واسطه نیروی روغن بر پایه نفت خام ایجاد میکند.
عملگر سلونوئیدی: نوعی از عملگرهای برقی می باشد.

شیر آلات صنعتی بر اساس کاربرد:
شیرآلات کشویی: قطع و وصل جریان استفاده می شود.
شیرآلات پروانه ای: کنترل دبی جریان سیال استفاده می شود.
شیرآلات یکطرفه: برای کنترل جهت جریان استفاده می شود.
شیرآلات فشار شکن: برای کنترل فشار جریان استفاده می شود.
صافی: برای تمیز کردن مسیر جریان استفاده می شود.

نوع اتصال شیرآلات چدنی به صورت فلنجی بوده و هرکدام از شیرآلات چدنی نیاز به دو فلنج دارد و همچنین نوع اتصال شیرآلات برنجی به صورت دنده ای می باشد.

شیر آلات صنعتی بر اساس وظیفه
شیر قطع و وصل (On – Off)
بیشتر شیرها در صنایع مختلف، به منظور باز یا بسته کردن مسیر سیال بکار برده می‌شوند و مسیر را در حالت کاملاً باز یا بسته قرار می‌دهند.
نوع کانال جریان آن‌ها معمولاً Straight Way بوده و در مقابل عبور جریان مقاومت کمتری از خود نشان می‌دهند.
با توجه به ساختار داخلی و نوع اجزای آب‌بندکننده نباید این شیرها را در حالت نیمه باز قرار داد زیرا با انجام این عمل آسیب جدی به مجرابند و سایر اجراء آب‌بندی شیر وارد خواهد شد و بدین ترتیب عمر بهره‌برداری آن شدیداً کاهش یافته و در مواقع اضطراری و حوادث غیرمترقبه که نیاز به قطع جریان وجود دارد، شیر مورد نظر وظیفه خود را به درستی انجام نداده و موجب اتفاقات ناگوار و گاهی جبران‌ناپذیر خواهد گردید.
‘شیرهای توپی، سماوری و دروازه‌ای’ در این دسته قرار می‌گیرند. البته می‌توان با اعمال نمودن تغییراتی در ساختار داخلی، از آن‌ها برای تنظیم جریان نیز استفاده نمود.

شیر تنظیم جریان (Flow regulating Valve)
اگرچه از این دسته شیرها برای قطع و وصل جریان نیز می‌توان استفاده کرد اما به صورت عمده جهت تنظیم جریان و به عبارت دیگر کم و زیاد نمودن جریان سیال بکار می‌روند.
در مواردی جهت تنظیم دما، تنظیم میزان سیال خروجی یا تنظیم فشار مورد استفاده قرار می‌گیرند. شیر آب روشویی منازل جزو این دسته هستند. این شیرها با توجه به ساختار داخلی خود، در حالت نیمه باز آسیب زیادی نمی‌بینند و مقاومت بیشتری در مقابل برخورد سیال عبوری از خود نشان می‌دهند.
شیرهایی که به عنوان کنترل ولو (Control Valve) در صنایع مختلف بکار می‌روند از این دسته‌اند و با به‌کارگیری یک عملگر و یک کنترلر، به صورت یک شیر کنترلی درآمده و با توجه به شرایط موجود در حلقه‌های کنترلی، در یک وضعیت خاص قرار می‌گیرند که الزاماً باز یا بسته کامل نیست. شیرهای Globe و Pinch و Butterfly و Needle از این دسته هستند.

شیر یکسوکننده جریان (Back Flow Prevention)
برخی از تجهیزات نصب شده در تأسیسات و خطوط انتقال دارای بخشهای حساس و آسیب‌پذیری هستند که در صورت مواجه شدن با ضربات سیال دچار آسیب دیدگی یا حتی تخریب کامل خواهند شد.
این ضربات ممکن است در اثر جریانهای برگشتی، ضربه قوچ یا Surge ناشی از انفجار یا شکست خط باشد.
علاوه بر تجهیزات فوق مواردی وجود دارد که جریان برگشتی به تأسیسات یک مجموعه که برای فشار خاصی طراحی شده، آسیب می‌رساند و مواردی دیده شده که این‌گونه جریانهای ناخواسته یا پیش‌بینی نشده یک مجموعه از تأسیسات را به‌طور کامل تخریب نموده و ضررهای بسیاری به یک مجموعه وارد نموده‌است.
به‌طور کلی اساس عملکرد این شیرها طوری است که اگر فشار پایین دست شیر، بیشتر یا برابر با بالادست جریان باشد، دیسک شیر روی نشیمن خود قرار می‌گیرد و از عبور جریان معکوس جلوگیری می‌کند. Check Valve, Back Pressure Valve, Back Flow Valve, Back Flow Prevention Valve, … در این گروه از طبقه‌بندی قرار می‌گیرند.

شیر انحراف جریان (Diverting Flow)
مواردی وجود دارد که یک شیر وظیفه‌ای غیر از سه مورد فوق دارد و به عنوان یک شیر انتخاب مسیر عبوری سیال عمل می‌کند.
بدنه این شیرها معمولاً ۳ یا تعداد بیشتری مجرای ورودی و خروجی دارند و مجرابند آن‌ها با شیرهای یادشده تفاوت دارد و بیشتر بنام شیرهای چند راهه شناخته می‌شوند.
البته انواع خاصی از این شیرها علاوه بر انحراف جریان توانایی باز و بست و حتی کنترل جریان را نیز دارند ولی معمولاً از آن‌ها فقط برای هدایت جریان از مسیری به مسیر دیگر استفاده می‌شود.
این شیرها بسیار مفید و پرکاربرد بوده و به تنهایی می‌توانند وظیفه ۲ یا ۳ عدد شیر و حتی بیشتر را هم‌زمان انجام دهند و به راحتی با چرخاندن یک دسته، جهت جریان ورودی یا خروجی را انتخاب نمود.
ساختار بسیار دقیق و حساسی دارند و درصورت عدم رعایت دستورالعمل‌های نگهداری و راه‌اندازی، عمر بهره‌برداری کمی خواهند داشت.
شیرهایی مانند Ball, Plug ,Globe دارای انواع انحراف جریان می‌باشند.

شیرآلات صنعتی براساس روش باز و بست (Operation Type)
دستی یا آچاری (Wrench, Lever, Hand wheel Operation)
گیربکسی (Gear Operation)
شیرهای با عملگر اتوماتیک (Actuator Operation , Actuated Valve)
شیرآلات صنعتی بر اساس کانال جریان
شیر با مجرای کامل (Full Bore/Port)
برخی از انواع شیرهای دروازه‌ای، یکطرفه، توپی و حتی سماوری’ به گونه‌ای طراحی می‌شوند، که در حالت کاملاً باز هیچگونه برآمدگی و فرورفتگی در داخل شیر وجود نخواهد داشت.
به عبارتی مجرای عبور سیال این نوع شیر با سطح ورودی آن کاملاً برابر بوده و سیال بدون محدودیت می‌تواند از داخل آن عبور کند.

شیرآلات با مجرای کاهنده (Reduce Bore/Port)
در این نوع شیرآلات مساحت مجرای عبور سیال، از مساحت محل اتصال به خط لوله کوچکتر می‌باشد. در حقیقت نوع طراحی داخل بدنه و اندازه مجرای عبوری به گونه‌ای است که در حالت باز نیز باعث افت فشار در مسیر می‌شود.
اساسی‌ترین استفاده این نوع شیرها در سرویسهای تنظیم جریان می‌باشد. به این ترتیب کنترل دقیقتری انجام می‌شود.
این شیرها قیمت ارزانتری در مقایسه با نوع Full Bore دارند. در مسیری که افت فشار و موضوع پیگ رانی مطرح نباشد استفاده از این نوع شیر به صرفه تر است.
به‌طور کلی شیرهای با مجرای کاهنده سیستم را دچار کمبود سیال می‌کنند. محدودیت موجود در شیر می‌تواند باعث تجمع فشار در قسمت ورودی و بالارفتن فشار قبل از شیر گردد و این پدیده گاهی باعث وارد آمدن صدمه به پمپ‌ها و تجهیزات قبل از شیر می‌شود.

تولید کنندگان شیرآلات صنعتی
برند شیرآلات چدنی
شیرآلات چدنی میراب
شیرآلات چدنی وگ ایران بی همتا
شیرآلات چدنی فاراب
شیرآلات چدنی سام
شیرآلات چدنی زتکاما
شیرآلات چدنی اکون

برند شیرآلات برنجی
شیرآلات برنجی کیز ایران
شیرآلات برنجی سیم ایتالیا
شیرآلات برنجی کیتز
شیرآلات برنجی سام
شیرآلات برنجی امین
شیرآلات برنجی سامین
شیرآلات برنجی شیلان

برند شیرآلات کنترلی
شیرآلات کنترلی HISEC تایوان
شیرآلات کنترلی وگ ایران بی همتا
شیرآلات کنترلی RBM ایتالیا